^{७.१५४.१}संजय उवाच

^{७.१५४.२}निहत्यालायुधं रक्षः प्रहृष्टात्मा घटोत्कचः
ननाद विविधान्नादान्वाहिन्याः प्रमुखे स्थितः

^{७.१५४.३}तस्य तं तुमुलं शब्दं श्रुत्वा कुञ्जरकम्पनम्
तावकानां महाराज भयमासीत्सुदारुणम्

^{७.१५४.४}अलायुधविषक्तं तु भैमसेनिं महाबलम्
दृष्ट्वा कर्णो महाबाहुः पाञ्चालान्समुपाद्रवत्

^{७.१५४.५}दशभिर्दशभिर्बाणैर्धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ
दृढैः पूर्णायतोत्सृष्टैर्बिभेद नतपर्वभिः

^{७.१५४.६}ततः परमनाराचैर्युधामन्यूत्तमौजसौ
सात्यकिं च रथोदारं कम्पयामास मार्गणैः

^{७.१५४.७}तेषामभ्यस्यतां तत्र सर्वेषां सव्यदक्षिणम्
मण्डलान्येव चापानि व्यदृश्यन्त जनाधिप

^{७.१५४.८}तेषां ज्यातलनिर्घोषो रथनेमिस्वनश्च ह
मेघानामिव घर्मान्ते बभूव तुमुलो निशि

^{७.१५४.९}ज्यानेमिघोषस्तनयित्नुमान्वै; धनुस्तडिन्मण्डलकेतुशृङ्गः
शरौघवर्षाकुलवृष्टिमांश्च; संग्राममेघः स बभूव राजन्

^{७.१५४.१०}तदुद्धतं शैल इवाप्रकम्प्यो; वर्षं महच्छैलसमानसारः
विध्वंसयामास रणे नरेन्द्र; वैकर्तनः शत्रुगणावमर्दी

^{७.१५४.११}ततोऽतुलैर्वज्रनिपातकल्पैः; शितैः शरैः काञ्चनचित्रपुङ्खैः
शत्रून्व्यपोहत्समरे महात्मा; वैकर्तनः पुत्रहिते रतस्ते

^{७.१५४.१२}संछिन्नभिन्नध्वजिनश्च केचि;त्केचिच्छरैरर्दितभिन्नदेहाः
केचिद्विसूता विहयाश्च केचि;द्वैकर्तनेनाशु कृता बभूवुः

^{७.१५४.१३}अविन्दमानास्त्वथ शर्म संख्ये; यौधिष्ठिरं ते बलमन्वपद्यन्
तान्प्रेक्ष्य भग्नान्विमुखीकृतांश्च; घटोत्कचो रोषमतीव चक्रे

^{७.१५४.१४}आस्थाय तं काञ्चनरत्नचित्रं; रथोत्तमं सिंह इवोन्ननाद
वैकर्तनं कर्णमुपेत्य चापि; विव्याध वज्रप्रतिमैः पृषत्कैः

^{७.१५४.१५}तौ कर्णिनाराचशिलीमुखैश्च; नालीकदण्डैश्च सवत्सदन्तैः
वराहकर्णैः सविषाणशृङ्गैः; क्षुरप्रवर्षैश्च विनेदतुः खम्

^{७.१५४.१६}तद्बाणधारावृतमन्तरिक्षं; तिर्यग्गताभिः समरे रराज
सुवर्णपुङ्खज्वलितप्रभाभि;र्विचित्रपुष्पाभिरिव स्रजाभिः

^{७.१५४.१७}समं हि तावप्रतिमप्रभावा;वन्योन्यमाजघ्नतुरुत्तमास्त्रैः
तयोर्हि वीरोत्तमयोर्न कश्चि;द्ददर्श तस्मिन्समरे विशेषम्

^{७.१५४.१८}अतीव तच्चित्रमतीव रूपं; बभूव युद्धं रविभीमसून्वोः
समाकुलं शस्त्रनिपातघोरं; दिवीव राह्वंशुमतोः प्रतप्तम्

^{७.१५४.१९}घटोत्कचो यदा कर्णं न विशेषयते नृप
तदा प्रादुश्चकारोग्रमस्त्रमस्त्रविदां वरः

^{७.१५४.२०}तेनास्त्रेण हयान्पूर्वं हत्वा कर्णस्य राक्षसः
सारथिं चैव हैडिम्बः क्षिप्रमन्तरधीयत

^{७.१५४.२१}धृतराष्ट्र उवाच

^{७.१५४.२२}तथा ह्यन्तर्हिते तस्मिन्कूटयोधिनि राक्षसे
मामकैः प्रतिपन्नं यत्तन्ममाचक्ष्व संजय

^{७.१५४.२३}संजय उवाच

^{७.१५४.२४}अन्तर्हितं राक्षसं तं विदित्वा; संप्राक्रोशन्कुरवः सर्व एव
कथं नायं राक्षसः कूटयोधी; हन्यात्कर्णं समरेऽदृश्यमानः

^{७.१५४.२५}ततः कर्णो लघुचित्रास्त्रयोधी; सर्वा दिशो व्यावृणोद्बाणजालैः
न वै किंचिद्व्यापतत्तत्र भूतं; तमोभूते सायकैरन्तरिक्षे

^{७.१५४.२६}न चाददानो न च संदधानो; न चेषुधी स्पृशमानः कराग्रैः
अदृश्यद्वै लाघवात्सूतपुत्रः; सर्वं बाणैश्छादयानोऽन्तरिक्षम्

^{७.१५४.२७}ततो मायां विहितामन्तरिक्षे; घोरां भीमां दारुणां राक्षसेन
संपश्यामो लोहिताभ्रप्रकाशां; देदीप्यन्तीमग्निशिखामिवोग्राम्

^{७.१५४.२८}ततस्तस्या विद्युतः प्रादुरास;न्नुल्काश्चापि ज्वलिताः कौरवेन्द्र
घोषश्चान्यः प्रादुरासीत्सुघोरः; सहस्रशो नदतां दुन्दुभीनाम्

^{७.१५४.२९}ततः शराः प्रापतन्रुक्मपुङ्खाः; शक्त्यः प्रासा मुसलान्यायुधानि
परश्वधास्तैलधौताश्च खड्गाः; प्रदीप्ताग्राः पट्टिशास्तोमराश्च

^{७.१५४.३०}मयूखिनः परिघा लोहबद्धा; गदाश्चित्राः शितधाराश्च शूलाः
गुर्व्यो गदा हेमपट्टावनद्धाः; शतघ्न्यश्च प्रादुरासन्समन्तात्

^{७.१५४.३१}महाशिलाश्चापतंस्तत्र तत्र; सहस्रशः साशनयः सवज्राः
चक्राणि चानेकशतक्षुराणि; प्रादुर्बभूवुर्ज्वलनप्रभाणि

^{७.१५४.३२}तां शक्तिपाषाणपरश्वधानां; प्रासासिवज्राशनिमुद्गराणाम्
वृष्टिं विशालां ज्वलितां पतन्तीं; कर्णः शरौघैर्न शशाक हन्तुम्

^{७.१५४.३३}शराहतानां पततां हयानां; वज्राहतानां पततां गजानाम्
शिलाहतानां च महारथानां; महान्निनादः पततां बभूव

^{७.१५४.३४}सुभीमनानाविधशस्त्रपातै;र्घटोत्कचेनाभिहतं समन्तात्
दौर्योधनं तद्बलमार्तरूप;मावर्तमानं ददृशे भ्रमन्तम्

^{७.१५४.३५}हाहाकृतं संपरिवर्तमानं; संलीयमानं च विषण्णरूपम्
ते त्वार्यभावात्पुरुषप्रवीराः; पराङ्मुखा न बभूवुस्तदानीम्

^{७.१५४.३६}तां राक्षसीं घोरतरां सुभीमां; वृष्टिं महाशस्त्रमयीं पतन्तीम्
दृष्ट्वा बलौघांश्च निपात्यमाना;न्महद्भयं तव पुत्रान्विवेश

^{७.१५४.३७}शिवाश्च वैश्वानरदीप्तजिह्वाः; सुभीमनादाः शतशो नदन्त्यः
रक्षोगणान्नर्दतश्चाभिवीक्ष्य; नरेन्द्रयोधा व्यथिता बभूवुः

^{७.१५४.३८}ते दीप्तजिह्वाननतीक्ष्णदंष्ट्रा; विभीषणाः शैलनिकाशकायाः
नभोगताः शक्तिविषक्तहस्ता; मेघा व्यमुञ्चन्निव वृष्टिमार्गम्

^{७.१५४.३९}तैराहतास्ते शरशक्तिशूलै;र्गदाभिरुग्रैः परिघैश्च दीप्तैः
वज्रैः पिनाकैरशनिप्रहारै;श्चक्रैः शतघ्न्युन्मथिताश्च पेतुः

^{७.१५४.४०}हुडा भुशुण्ड्योऽश्मगुडाः शतघ्न्यः; स्थूणाश्च कार्ष्णायसपट्टनद्धाः
अवाकिरंस्तव पुत्रस्य सैन्यं; तथा रौद्रं कश्मलं प्रादुरासीत्

^{७.१५४.४१}निष्कीर्णान्त्रा विहतैरुत्तमाङ्गैः; संभग्नाङ्गाः शेरते तत्र शूराः
भिन्ना हयाः कुञ्जराश्चावभग्नाः; संचूर्णिताश्चैव रथाः शिलाभिः

^{७.१५४.४२}एवं महच्छस्त्रवर्षं सृजन्त;स्ते यातुधाना भुवि घोररूपाः
मायाः सृष्टास्तत्र घटोत्कचेन; नामुञ्चन्वै याचमानं न भीतम्

^{७.१५४.४३}तस्मिन्घोरे कुरुवीरावमर्दे; कालोत्सृष्टे क्षत्रियाणामभावे
ते वै भग्नाः सहसा व्यद्रवन्त; प्राक्रोशन्तः कौरवाः सर्व एव

^{७.१५४.४४}पलायध्वं कुरवो नैतदस्ति; सेन्द्रा देवा घ्नन्ति नः पाण्डवार्थे
तथा तेषां मज्जतां भारतानां; न स्म द्वीपस्तत्र कश्चिद्बभूव

^{७.१५४.४५}तस्मिन्संक्रन्दे तुमुले वर्तमाने; सैन्ये भग्ने लीयमाने कुरूणाम्
अनीकानां प्रविभागेऽप्रकाशे; न ज्ञायन्ते कुरवो नेतरे वा

^{७.१५४.४६}निर्मर्यादे विद्रवे घोररूपे; सर्वा दिशः प्रेक्षमाणाः स्म शून्याः
तां शस्त्रवृष्टिमुरसा गाहमानं; कर्णं चैकं तत्र राजन्नपश्यम्

^{७.१५४.४७}ततो बाणैरावृणोदन्तरिक्षं; दिव्यां मायां योधयन्राक्षसस्य
ह्रीमान्कुर्वन्दुष्करमार्यकर्म; नैवामुह्यत्संयुगे सूतपुत्रः

^{७.१५४.४८}ततो भीताः समुदैक्षन्त कर्णं; राजन्सर्वे सैन्धवा बाह्लिकाश्च
असंमोहं पूजयन्तोऽस्य संख्ये; संपश्यन्तो विजयं राक्षसस्य

^{७.१५४.४९}तेनोत्सृष्टा चक्रयुक्ता शतघ्नी; समं सर्वांश्चतुरोऽश्वाञ्जघान
ते जानुभिर्जगतीमन्वपद्य;न्गतासवो निर्दशनाक्षिजिह्वाः

^{७.१५४.५०}ततो हताश्वादवरुह्य वाहा;दन्तर्मनाः कुरुषु प्राद्रवत्सु
दिव्ये चास्त्रे मायया वध्यमाने; नैवामुह्यच्चिन्तयन्प्राप्तकालम्

^{७.१५४.५१}ततोऽब्रुवन्कुरवः सर्व एव; कर्णं दृष्ट्वा घोररूपां च मायाम्
शक्त्या रक्षो जहि कर्णाद्य तूर्णं; नश्यन्त्येते कुरवो धार्तराष्ट्राः

^{७.१५४.५२}करिष्यतः किं च नो भीमपार्थौ; तपन्तमेनं जहि रक्षो निशीथे
यो नः संग्रामाद्घोररूपाद्विमुच्ये;त्स नः पार्थान्समरे योधयेत

^{७.१५४.५३}तस्मादेनं राक्षसं घोररूपं; जहि शक्त्या दत्तया वासवेन
मा कौरवाः सर्व एवेन्द्रकल्पा; रात्रीमुखे कर्ण नेशुः सयोधाः

^{७.१५४.५४}स वध्यमानो रक्षसा वै निशीथे; दृष्ट्वा राजन्नश्यमानं बलं च
महच्च श्रुत्वा निनदं कौरवाणां; मतिं दध्रे शक्तिमोक्षाय कर्णः

^{७.१५४.५५}स वै क्रुद्धः सिंह इवात्यमर्षी; नामर्षयत्प्रतिघातं रणे तम्
शक्तिं श्रेष्ठां वैजयन्तीमसह्यां; समाददे तस्य वधं चिकीर्षन्

^{७.१५४.५६}यासौ राजन्निहिता वर्षपूगा;न्वधायाजौ सत्कृता फल्गुनस्य
यां वै प्रादात्सूतपुत्राय शक्रः; शक्तिं श्रेष्ठां कुण्डलाभ्यां निमाय

^{७.१५४.५७}तां वै शक्तिं लेलिहानां प्रदीप्तां; पाशैर्युक्तामन्तकस्येव रात्रिम्
मृत्योः स्वसारं ज्वलितामिवोल्कां; वैकर्तनः प्राहिणोद्राक्षसाय

^{७.१५४.५८}तामुत्तमां परकायापहन्त्रीं; दृष्ट्वा सौतेर्बाहुसंस्थां ज्वलन्तीम्
भीतं रक्षो विप्रदुद्राव राज;न्कृत्वात्मानं विन्ध्यपादप्रमाणम्

^{७.१५४.५९}दृष्ट्वा शक्तिं कर्णबाह्वन्तरस्थां; नेदुर्भूतान्यन्तरिक्षे नरेन्द्र
ववुर्वातास्तुमुलाश्चापि राज;न्सनिर्घाता चाशनिर्गां जगाम

^{७.१५४.६०}सा तां मायां भस्म कृत्वा ज्वलन्ती; भित्त्वा गाढं हृदयं राक्षसस्य
ऊर्ध्वं ययौ दीप्यमाना निशायां; नक्षत्राणामन्तराण्याविशन्ती

^{७.१५४.६१}युद्ध्वा चित्रैर्विविधैः शस्त्रपूगै;र्दिव्यैर्वीरो मानुषै राक्षसैश्च
नदन्नादान्विविधान्भैरवांश्च; प्राणानिष्टांस्त्याजितः शक्रशक्त्या

^{७.१५४.६२}इदं चान्यच्चित्रमाश्चर्यरूपं; चकारासौ कर्म शत्रुक्षयाय
तस्मिन्काले शक्तिनिर्भिन्नमर्मा; बभौ राजन्मेघशैलप्रकाशः

^{७.१५४.६३}ततोऽन्तरिक्षादपतद्गतासुः; स राक्षसेन्द्रो भुवि भिन्नदेहः
अवाक्शिराः स्तब्धगात्रो विजिह्वो; घटोत्कचो महदास्थाय रूपम्

^{७.१५४.६४}स तद्रूपं भैरवं भीमकर्मा; भीमं कृत्वा भैमसेनिः पपात
हतोऽप्येवं तव सैन्येकदेश;मपोथयत्कौरवान्भीषयाणः

^{७.१५४.६५}ततो मिश्राः प्राणदन्सिंहनादै;र्भेर्यः शङ्खा मुरजाश्चानकाश्च
दग्धां मायां निहतं राक्षसं च; दृष्ट्वा हृष्टाः प्राणदन्कौरवेयाः

^{७.१५४.६६}ततः कर्णः कुरुभिः पूज्यमानो; यथा शक्रो वृत्रवधे मरुद्भिः
अन्वारूढस्तव पुत्रं रथस्थं; हृष्टश्चापि प्राविशत्स्वं स सैन्यम्