^{८.१२.१}धृतराष्ट्र उवाच

^{८.१२.२}यथा संशप्तकैः सार्धमर्जुनस्याभवद्रणः
अन्येषां च मदीयानां पाण्डवैस्तद्ब्रवीहि मे

^{८.१२.३}संजय उवाच

^{८.१२.४}शृणु राजन्यथावृत्तं संग्रामं ब्रुवतो मम
वीराणां शत्रुभिः सार्धं देहपाप्मप्रणाशनम्

^{८.१२.५}पार्थः संशप्तकगणं प्रविश्यार्णवसंनिभम्
व्यक्षोभयदमित्रघ्नो महावात इवार्णवम्

^{८.१२.६}शिरांस्युन्मथ्य वीराणां शितैर्भल्लैर्धनंजयः
पूर्णचन्द्राभवक्त्राणि स्वक्षिभ्रूदशनानि च
संतस्तार क्षितिं क्षिप्रं विनालैर्नलिनैरिव

^{८.१२.७}सुवृत्तानायतान्पुष्टांश्चन्दनागुरुभूषितान्
सायुधान्सतनुत्राणान्पञ्चास्योरगसंनिभान्
बाहून्क्षुरैरमित्राणां विचकर्तार्जुनो रणे

^{८.१२.८}धुर्यान्धुर्यतरान्सूतान्ध्वजांश्चापानि सायकान्
पाणीनरत्नीनसकृद्भल्लैश्चिच्छेद पाण्डवः

^{८.१२.९}द्विपान्हयान्रथांश्चैव सारोहानर्जुनो रणे
शरैरनेकसाहस्रै राजन्निन्ये यमक्षयम्

^{८.१२.१०}तं प्रवीरं प्रतीयाता नर्दमाना इवर्षभाः
वाशितार्थमभिक्रुद्धा हुंकृत्वा चाभिदुद्रुवुः
निघ्नन्तमभिजघ्नुस्ते शरैः शृङ्गैरिवर्षभाः

^{८.१२.११}तस्य तेषां च तद्युद्धमभवल्लोमहर्षणम्
त्रैलोक्यविजये यादृग्दैत्यानां सह वज्रिणा

^{८.१२.१२}अस्त्रैरस्त्राणि संवार्य द्विषतां सर्वतोऽर्जुनः
इषुभिर्बहुभिस्तूर्णं विद्ध्वा प्राणान्ररास सः

^{८.१२.१३}छिन्नत्रिवेणुचक्राक्षान्हतयोधाश्वसारथीन्
विध्वस्तायुधतूणीरान्समुन्मथितकेतनान्

^{८.१२.१४}संछिन्नयोक्त्ररश्मीकान्वित्रिवेणून्विकूबरान्
विध्वस्तबन्धुरयुगान्विशस्तायुधमण्डलान्
रथान्विशकलीकुर्वन्महाभ्राणीव मारुतः

^{८.१२.१५}विस्मापयन्प्रेक्षणीयं द्विषातां भयवर्धनम्
महारथसहस्रस्य समं कर्मार्जुनोऽकरोत्

^{८.१२.१६}सिद्धदेवर्षिसंघाश्च चारणाश्चैव तुष्टुवुः
देवदुन्दुभयो नेदुः पुष्पवर्षाणि चापतन्
केशवार्जुनयोर्मूर्ध्नि प्राह वाक्चाशरीरिणी

^{८.१२.१७}चन्द्रार्कानिलवह्नीनां कान्तिदीप्तिबलद्युतीः
यौ सदा बिभ्रतुर्वीरौ ताविमौ केशवार्जुनौ

^{८.१२.१८}ब्रह्मेशानाविवाजय्यौ वीरावेकरथे स्थितौ
सर्वभूतवरौ वीरौ नरनारायणावुभौ

^{८.१२.१९}इत्येतन्महदाश्चर्यं दृष्ट्वा श्रुत्वा च भारत
अश्वत्थामा सुसंयत्तः कृष्णावभ्यद्रवद्रणे

^{८.१२.२०}अथ पाण्डवमस्यन्तं यमकालान्तकाञ्शरान्
सेषुणा पाणिनाहूय हसन्द्रौणिरथाब्रवीत्

^{८.१२.२१}यदि मां मन्यसे वीर प्राप्तमर्हमिवातिथिम्
ततः सर्वात्मनाद्य त्वं युद्धातिथ्यं प्रयच्छ मे

^{८.१२.२२}एवमाचार्यपुत्रेण समाहूतो युयुत्सया
बहु मेनेऽर्जुनोऽऽत्मानमिदं चाह जनार्दनम्

^{८.१२.२३}संशप्तकाश्च मे वध्या द्रौणिराह्वयते च माम्
यदत्रानन्तरं प्राप्तं प्रशाधि त्वं महाभुज

^{८.१२.२४}एवमुक्तोऽवहत्पार्थं कृष्णो द्रोणात्मजान्तिकम्
जैत्रेण विधिनाहूतं वायुरिन्द्रमिवाध्वरे

^{८.१२.२५}तमामन्त्र्यैकमनसा केशवो द्रौणिमब्रवीत्
अश्वत्थामन्स्थिरो भूत्वा प्रहराशु सहस्व च

^{८.१२.२६}निर्वेष्टुं भर्तृपिण्डं हि कालोऽयमुपजीविनाम्
सूक्ष्मो विवादो विप्राणां स्थूलौ क्षात्रौ जयाजयौ

^{८.१२.२७}यां न संक्षमसे मोहाद्दिव्यां पार्थस्य सत्क्रियाम्
तामाप्तुमिच्छन्युध्यस्व स्थिरो भूत्वाद्य पाण्डवम्

^{८.१२.२८}इत्युक्तो वासुदेवेन तथेत्युक्त्वा द्विजोत्तमः
विव्याध केशवं षष्ट्या नाराचैरर्जुनं त्रिभिः

^{८.१२.२९}तस्यार्जुनः सुसंक्रुद्धस्त्रिभिर्भल्लैः शरासनम्
चिच्छेदाथान्यदादत्त द्रौणिर्घोरतरं धनुः

^{८.१२.३०}सज्यं कृत्वा निमेषात्तद्विव्याधार्जुनकेशवौ
त्रिभिः शरैर्वासुदेवं सहस्रेण च पाण्डवम्

^{८.१२.३१}ततः शरसहस्राणि प्रयुतान्यर्बुदानि च
ससृजे द्रौणिरायस्तः संस्तभ्य च रणेऽर्जुनम्

^{८.१२.३२}इषुधेर्धनुषो ज्याया अङ्गुलीभ्यश्च मारिष
बाह्वोः कराभ्यामुरसो वदनघ्राणनेत्रतः

^{८.१२.३३}कर्णाभ्यां शिरसोऽङ्गेभ्यो लोमवर्त्मभ्य एव च
रथध्वजेभ्यश्च शरा निष्पेतुर्ब्रह्मवादिनः

^{८.१२.३४}शरजालेन महता विद्ध्वा केशवपाण्डवौ
ननाद मुदितो द्रौणिर्महामेघौघनिस्वनः

^{८.१२.३५}तस्य नानदतः श्रुत्वा पाण्डवोऽच्युतमब्रवीत्
पश्य माधव दौरात्म्यं द्रोणपुत्रस्य मां प्रति

^{८.१२.३६}वधप्राप्तौ मन्यते नौ प्रवेश्य शरवेश्मनि
एषोऽस्य हन्मि संकल्पं शिक्षया च बलेन च

^{८.१२.३७}अश्वत्थाम्नः शरानस्तांश्छित्त्वैकैकं त्रिधा त्रिधा
व्यधमद्भरतश्रेष्ठो नीहारमिव मारुतः

^{८.१२.३८}ततः संशप्तकान्भूयः साश्वसूतरथद्विपान्
ध्वजपत्तिगणानुग्रैर्बाणैर्विव्याध पाण्डवः

^{८.१२.३९}ये ये ददृशिरे तत्र यद्यद्रूपं यथा यथा
ते ते तत्तच्छरैर्व्याप्तं मेनिरेऽऽत्मानमेव च

^{८.१२.४०}ते गाण्डीवप्रणुदिता नानारूपाः पतत्रिणः
क्रोशे साग्रे स्थितान्घ्नन्ति द्विपांश्च पुरुषान्रणे

^{८.१२.४१}भल्लैश्छिन्नाः कराः पेतुः करिणां मदकर्षिणाम्
छिन्ना यथा परशुभिः प्रवृद्धाः शरदि द्रुमाः

^{८.१२.४२}पश्चात्तु शैलवत्पेतुस्ते गजाः सह सादिभिः
वज्रिवज्रप्रमथिता यथैवाद्रिचयास्तथा

^{८.१२.४३}गन्धर्वनगराकारान्विधिवत्कल्पितान्रथान्
विनीतजवनान्युक्तानास्थितान्युद्धदुर्मदान्

^{८.१२.४४}शरैर्विशकलीकुर्वन्नमित्रानभ्यवीवृषत्
अलंकृतानश्वसादीन्पत्तींश्चाहन्धनंजयः

^{८.१२.४५}धनंजययुगान्तार्कः संशप्तकमहार्णवम्
व्यशोषयत दुःशोषं तीव्रैः शरगभस्तिभिः

^{८.१२.४६}पुनर्द्रौणिमहाशैलं नाराचैः सूर्यसंनिभैः
निर्बिभेद महावेगैस्त्वरन्वज्रीव पर्वतम्

^{८.१२.४७}तमाचार्यसुतः क्रुद्धः साश्वयन्तारमाशुगैः
युयुत्सुर्नाशकद्योद्धुं पार्थस्तानन्तराच्छिनत्

^{८.१२.४८}ततः परमसंक्रुद्धः काण्डकोशानवासृजत्
अश्वत्थामाभिरूपाय गृहानतिथये यथा

^{८.१२.४९}अथ संशप्तकांस्त्यक्त्वा पाण्डवो द्रौणिमभ्ययात्
अपाङ्क्तेयमिव त्यक्त्वा दाता पाङ्क्तेयमर्थिनम्

^{८.१२.५०}ततः समभवद्युद्धं शुक्राङ्गिरसवर्चसोः
नक्षत्रमभितो व्योम्नि शुक्राङ्गिरसयोरिव

^{८.१२.५१}संतापयन्तावन्योन्यं दीप्तैः शरगभस्तिभिः
लोकत्रासकरावास्तां विमार्गस्थौ ग्रहाविव

^{८.१२.५२}ततोऽविध्यद्भ्रुवोर्मध्ये नाराचेनार्जुनो भृशम्
स तेन विबभौ द्रौणिरूर्ध्वरश्मिर्यथा रविः

^{८.१२.५३}अथ कृष्णौ शरशतैरश्वत्थाम्नार्दितौ भृशम्
सरश्मिजालनिकरौ युगान्तार्काविवासतुः

^{८.१२.५४}ततोऽर्जुनः सर्वतोधारमस्त्र;मवासृजद्वासुदेवाभिगुप्तः
द्रौणायनिं चाभ्यहनत्पृषत्कै;र्वज्राग्निवैवस्वतदण्डकल्पैः

^{८.१२.५५}स केशवं चार्जुनं चातितेजा; विव्याध मर्मस्वतिरौद्रकर्मा
बाणैः सुमुक्तैरतितीव्रवेगै;र्यैराहतो मृत्युरपि व्यथेत

^{८.१२.५६}द्रौणेरिषूनर्जुनः संनिवार्य; व्यायच्छतस्तद्द्विगुणैः सुपुङ्खैः
तं साश्वसूतध्वजमेकवीर;मावृत्य संशप्तकसैन्यमार्छत्

^{८.१२.५७}धनूंषि बाणानिषुधीर्धनुर्ज्याः; पाणीन्भुजान्पाणिगतं च शस्त्रम्
छत्राणि केतूंस्तुरगानथैषां; वस्त्राणि माल्यान्यथ भूषणानि

^{८.१२.५८}चर्माणि वर्माणि मनोरथांश्च; प्रियाणि सर्वाणि शिरांसि चैव
चिच्छेद पार्थो द्विषतां प्रमुक्तै;र्बाणैः स्थितानामपराङ्मुखानाम्

^{८.१२.५९}सुकल्पिताः स्यन्दनवाजिनागाः; समास्थिताः कृतयत्नैर्नृवीरैः
पार्थेरितैर्बाणगणैर्निरस्ता;स्तैरेव सार्धं नृवरैर्निपेतुः

^{८.१२.६०}पद्मार्कपूर्णेन्दुसमाननानि; किरीटमालामुकुटोत्कटानि
भल्लार्धचन्द्रक्षुरहिंसितानि; प्रपेतुरुर्व्यां नृशिरांस्यजस्रम्

^{८.१२.६१}अथ द्विपैर्देवपतिद्विपाभै;र्देवारिदर्पोल्बणमन्युदर्पैः
कलिङ्गवङ्गाङ्गनिषादवीरा; जिघांसवः पाण्डवमभ्यधावन्

^{८.१२.६२}तेषां द्विपानां विचकर्त पार्थो; वर्माणि मर्माणि करान्नियन्तॄन्
ध्वजाः पताकाश्च ततः प्रपेतु;र्वज्राहतानीव गिरेः शिरांसि

^{८.१२.६३}तेषु प्ररुग्णेषु गुरोस्तनूजं; बाणैः किरीटी नवसूर्यवर्णैः
प्रच्छादयामास महाभ्रजालै;र्वायुः समुद्युक्तमिवांशुमन्तम्

^{८.१२.६४}ततोऽर्जुनेषूनिषुभिर्निरस्य; द्रौणिः शरैरर्जुनवासुदेवौ
प्रच्छादयित्व दिवि चन्द्रसूर्यौ; ननाद सोऽम्भोद इवातपान्ते

^{८.१२.६५}तमर्जुनस्तांश्च पुनस्त्वदीया;नभ्यर्दितस्तैरविकृत्तशस्त्रैः
बाणान्धकारं सहसैव कृत्वा; विव्याध सर्वानिषुभिः सुपुङ्खैः

^{८.१२.६६}नाप्याददत्संदधन्नैव मुञ्च;न्बाणान्रणेऽदृश्यत सव्यसाची
हतांश्च नागांस्तुरगान्पदाती;न्संस्यूतदेहान्ददृशू रथांश्च

^{८.१२.६७}संधाय नाराचवरान्दशाशु; द्रौणिस्त्वरन्नेकमिवोत्ससर्ज
तेषां च पञ्चार्जुनमभ्यविध्य;न्पञ्चाच्युतं निर्बिभिदुः सुमुक्ताः

^{८.१२.६८}तैराहतौ सर्वमनुष्यमुख्या;वसृक्क्षरन्तौ धनदेन्द्रकल्पौ
समाप्तविद्येन यथाभिभूतौ; हतौ स्विदेतौ किमु मेनिरेऽन्ये

^{८.१२.६९}अथार्जुनं प्राह दशार्हनाथः; प्रमाद्यसे किं जहि योधमेतम्
कुर्याद्धि दोषं समुपेक्षितोऽसौ; कष्टो भवेद्व्याधिरिवाक्रियावान्

^{८.१२.७०}तथेति चोक्त्वाच्युतमप्रमादी; द्रौणिं प्रयत्नादिषुभिस्ततक्ष
छित्त्वाश्वरश्मींस्तुरगानविध्य;त्ते तं रणादूहुरतीव दूरम्

^{८.१२.७१}आवृत्य नेयेष पुनस्तु युद्धं; पार्थेन सार्धं मतिमान्विमृश्य
जानञ्जयं नियतं वृष्णिवीरे; धनंजये चाङ्गिरसां वरिष्ठः

^{८.१२.७२}प्रतीपकाये तु रणादश्वत्थाम्नि हृते हयैः
मन्त्रौषधिक्रियादानैर्व्याधौ देहादिवाहृते

^{८.१२.७३}संशप्तकानभिमुखौ प्रयातौ केशवार्जुनौ
वातोद्धूतपताकेन स्यन्दनेनौघनादिना