^{८.६८.१}संजय उवाच

^{८.६८.२}शल्यस्तु कर्णार्जुनयोर्विमर्दे; बलानि दृष्ट्वा मृदितानि बाणैः
दुर्योधनं यान्तमवेक्षमाणो; संदर्शयद्भारत युद्धभूमिम्

^{८.६८.३}निपातितस्यन्दनवाजिनागं; दृष्ट्वा बलं तद्धतसूतपुत्रम्
दुर्योधनोऽश्रुप्रतिपूर्णनेत्रो; मुहुर्मुहुर्न्यश्वसदार्तरूपः

^{८.६८.४}कर्णं तु शूरं पतितं पृथिव्यां; शराचितं शोणितदिग्धगात्रम्
यदृच्छया सूर्यमिवावनिस्थं; दिदृक्षवः संपरिवार्य तस्थुः

^{८.६८.५}प्रहृष्टवित्रस्तविषण्णविस्मृता;स्तथापरे शोकगता इवाभवन्
परे त्वदीयाश्च परस्परेण; यथा यथैषां प्रकृतिस्तथाभवन्

^{८.६८.६}प्रविद्धवर्माभरणाम्बरायुधं; धनंजयेनाभिहतं हतौजसम्
निशम्य कर्णं कुरवः प्रदुद्रुवु;र्हतर्षभा गाव इवाकुलाकुलाः

^{८.६८.७}कृत्वा विमर्दं भृशमर्जुनेन; कर्णं हतं केसरिणेव नागम्
दृष्ट्वा शयानं भुवि मद्रराजो; भीतोऽपसर्पत्सरथः सुशीघ्रम्

^{८.६८.८}मद्राधिपश्चापि विमूढचेता;स्तूर्णं रथेनापहृतध्वजेन
दुर्योधनस्यान्तिकमेत्य शीघ्रं; संभाष्य दुःखार्तमुवाच वाक्यम्

^{८.६८.९}विशीर्णनागाश्वरथप्रवीरं; बलं त्वदियं यमराष्ट्रकल्पम्
अन्योन्यमासाद्य हतं महद्भि;र्नराश्वनागैर्गिरिकूटकल्पैः

^{८.६८.१०}नैतादृशं भारत युद्धमासी;द्यथाद्य कर्णार्जुनयोर्बभूव
ग्रस्तौ हि कर्णेन समेत्य कृष्णा;वन्ये च सर्वे तव शत्रवो ये

^{८.६८.११}दैवं तु यत्तत्स्ववशं प्रवृत्तं; तत्पाण्डवान्पाति हिनस्ति चास्मान्
तवार्थसिद्ध्यर्थकरा हि सर्वे; प्रसह्य वीरा निहता द्विषद्भिः

^{८.६८.१२}कुबेरवैवस्वतवासवानां; तुल्यप्रभावाम्बुपतेश्च वीराः
वीर्येण शौर्येण बलेन चैव; तैस्तैश्च युक्ता विपुलैर्गुणौघैः

^{८.६८.१३}अवध्यकल्पा निहता नरेन्द्रा;स्तवार्थकामा युधि पाण्डवेयैः
तन्मा शुचो भारत दिष्टमेत;त्पर्यायसिद्धिर्न सदास्ति सिद्धिः

^{८.६८.१४}एतद्वचो मद्रपतेर्निशम्य; स्वं चापनीतं मनसा निरीक्ष्य
दुर्योधनो दीनमना विसंज्ञः; पुनः पुनर्न्यश्वसदार्तरूपः

^{८.६८.१५}तं ध्यानमूकं कृपणं भृशार्त;मार्तायनिर्दीनमुवाच वाक्यम्
पश्येदमुग्रं नरवाजिनागै;रायोधनं वीरहतैः प्रपन्नम्

^{८.६८.१६}महीधराभैः पतितैर्महागजैः; सकृत्प्रविद्धैः शरविद्धमर्मभिः
तैर्विह्वलद्भिश्च गतासुभिश्च; प्रध्वस्तयन्त्रायुधवर्मयोधैः

^{८.६८.१७}वज्रापविद्धैरिव चाचलेन्द्रै;र्विभिन्नपाषाणमृगद्रुमौषधैः
प्रविद्धघण्टाङ्कुशतोमरध्वजैः; सहेममालै रुधिरौघसंप्लुतैः

^{८.६८.१८}शरावभिन्नैः पतितैश्च वाजिभिः; श्वसद्भिरन्यैः क्षतजं वमद्भिः
दीनैः स्तनद्भिः परिवृत्तनेत्रै;र्महीं दशद्भिः कृपणं नदद्भिः

^{८.६८.१९}तथापविद्धैर्गजवाजियोधै;र्मन्दासुभिश्चैव गतासुभिश्च
नराश्वनागैश्च रथैश्च मर्दितै;र्मही महावैतरणीव दुर्दृशा

^{८.६८.२०}गजैर्निकृत्तापरहस्तगात्रै;रुद्वेपमानैः पतितैः पृथिव्याम्
यशस्विभिर्नागरथाश्वयोधिभिः; पदातिभिश्चाभिमुखैर्हतैः परैः
विशीर्णवर्माभरणाम्बरायुधै;र्वृता निशान्तैरिव पावकैर्मही

^{८.६८.२१}शरप्रहाराभिहतैर्महाबलै;रवेक्ष्यमाणैः पतितैः सहस्रशः
प्रनष्टसंज्ञैः पुनरुच्छ्वसद्भि;र्मही बभूवानुगतैरिवाग्निभिः
दिवश्च्युतैर्भूरतिदीप्तिमद्भि;र्नक्तं ग्रहैर्द्यौरमलेव दीप्तैः

^{८.६८.२२}शरास्तु कर्णार्जुनबाहुमुक्ता; विदार्य नागाश्वमनुष्यदेहान्
प्राणान्निरस्याशु महीमतीयु;र्महोरगा वासमिवाभितोऽस्त्रैः

^{८.६८.२३}हतैर्मनुष्याश्वगजैश्च संख्ये; शरावभिन्नैश्च रथैर्बभूव
धनंजयस्याधिरथेश्च मार्गे; गजैरगम्या वसुधातिदुर्गा

^{८.६८.२४}रथैर्वरेषून्मथितैश्च योधैः; संस्यूतसूताश्ववरायुधध्वजैः
विशीर्णशस्त्रैर्विनिकृत्तबन्धुरै;र्निकृत्तचक्राक्षयुगत्रिवेणुभिः

^{८.६८.२५}विमुक्तयन्त्रैर्निहतैरयस्मयै;र्हतानुषङ्गैर्विनिषङ्गबन्धुरैः
प्रभग्ननीडैर्मणिहेममण्डितैः; स्तृता मही द्यौरिव शारदैर्घनैः

^{८.६८.२६}विकृष्यमणैर्जवनैरलंकृतै;र्हतेश्वरैराजिरथैः सुकल्पितैः
मनुष्यमातङ्गरथाश्वराशिभि;र्द्रुतं व्रजन्तो बहुधा विचूर्णिताः

^{८.६८.२७}सहेमपट्टाः परिघाः परश्वधाः; कडङ्गरायोमुसलानि पट्टिशाः
पेतुश्च खड्गा विमला विकोशा; गदाश्च जाम्बूनदपट्टबद्धाः

^{८.६८.२८}चापानि रुक्माङ्गदभूषणानि; शराश्च कार्तस्वरचित्रपुङ्खाः
ऋष्ट्यश्च पीता विमला विकोशाः; प्रासाः सखड्गाः कनकावभासाः

^{८.६८.२९}छत्राणि वालव्यजनानि शङ्खाः; स्रजश्च पुष्पोत्तमहेमचित्राः
कुथाः पताकाम्बरवेष्टिताश्च; किरीटमाला मुकुटाश्च शुभ्राः

^{८.६८.३०}प्रकीर्णका विप्रकीर्णाः कुथाश्च; प्रधानमुक्तातरलाश्च हाराः
आपीडकेयूरवराङ्गदानि; ग्रैवेयनिष्काः ससुवर्णसूत्राः

^{८.६८.३१}मण्युत्तमा वज्रसुवर्णमुक्ता; रत्नानि चोच्चावचमङ्गलानि
गात्राणि चात्यन्तसुखोचितानि; शिरांसि चेन्दुप्रतिमाननानि

^{८.६८.३२}देहांश्च भोगांश्च परिच्छदांश्च; त्यक्त्वा मनोज्ञानि सुखानि चापि
स्वधर्मनिष्ठां महतीमवाप्य; व्याप्तांश्च लोकान्यशसा समीयुः

^{८.६८.३३}इत्येवमुक्त्वा विरराम शल्यो; दुर्योधनः शोकपरीतचेताः
हा कर्ण हा कर्ण इति ब्रुवाण; आर्तो विसंज्ञो भृशमश्रुनेत्रः

^{८.६८.३४}तं द्रोणपुत्रप्रमुखा नरेन्द्राः; सर्वे समाश्वास्य सह प्रयान्ति
निरीक्षमाणा मुहुरर्जुनस्य; ध्वजं महान्तं यशसा ज्वलन्तम्

^{८.६८.३५}नराश्वमातङ्गशरीरजेन; रक्तेन सिक्ता रुधिरेण भूमिः
रक्ताम्बरस्रक्तपनीययोगा;न्नारी प्रकाशा इव सर्वगम्या

^{८.६८.३६}प्रच्छन्नरूपा रुधिरेण राज;न्रौद्रे मुहूर्तेऽतिविराजमानाः
नैवावतस्थुः कुरवः समीक्ष्य; प्रव्राजिता देवलोकाश्च सर्वे

^{८.६८.३७}वधेन कर्णस्य सुदुःखितास्ते; हा कर्ण हा कर्ण इति ब्रुवाणाः
द्रुतं प्रयाताः शिबिराणि राज;न्दिवाकरं रक्तमवेक्षमाणाः

^{८.६८.३८}गाण्डीवमुक्तैस्तु सुवर्णपुङ्खैः; शितैः शरैः शोणितदिग्धवाजैः
शरैश्चिताङ्गो भुवि भाति कर्णो; हतोऽपि सन्सूर्य इवांशुमाली

^{८.६८.३९}कर्णस्य देहं रुधिरावसिक्तं; भक्तानुकम्पी भगवान्विवस्वान्
स्पृष्ट्वा करैर्लोहितरक्तरूपः; सिष्णासुरभ्येति परं समुद्रम्

^{८.६८.४०}इतीव संचिन्त्य सुरर्षिसंघाः; संप्रस्थिता यान्ति यथानिकेतम्
संचिन्तयित्वा च जना विसस्रु;र्यथासुखं खं च महीतलं च

^{८.६८.४१}तदद्भुतं प्राणभृतां भयंकरं; निशम्य युद्धं कुरुवीरमुख्ययोः
धनंजयस्याधिरथेश्च विस्मिताः; प्रशंसमानाः प्रययुस्तदा जनाः

^{८.६८.४२}शरैः संकृत्तवर्माणं वीरं विशसने हतम्
गतासुमपि राधेयं नैव लक्ष्मीर्व्यमुञ्चत

^{८.६८.४३}नानाभरणवान्राजन्मृष्टजाम्बूनदाङ्गदः
हतो वैकर्तनः शेते पादपोऽङ्कुरवानिव

^{८.६८.४४}कनकोत्तमसंकाशः प्रदीप्त इव पावकः
सपुत्रः पुरुषव्याघ्रः संशान्तः पार्थतेजसा
प्रताप्य पाण्डवान्राजन्पाञ्चालांश्चास्त्रतेजसा

^{८.६८.४५}ददानीत्येव योऽवोचन्न नास्तीत्यर्थितोऽर्थिभिः
सद्भिः सदा सत्पुरुषः स हतो द्वैरथे वृषः

^{८.६८.४६}यस्य ब्राह्मणसात्सर्वमात्मार्थं न महात्मनः
नादेयं ब्राह्मणेष्वासीद्यस्य स्वमपि जीवितम्

^{८.६८.४७}सदा नॄणां प्रियो दाता प्रियदानो दिवं गतः
आदाय तव पुत्राणां जयाशां शर्म वर्म च

^{८.६८.४८}हते स्म कर्णे सरितो न स्रवन्ति; जगाम चास्तं कलुषो दिवाकरः
ग्रहश्च तिर्यग्ज्वलितार्कवर्णो; यमस्य पुत्रोऽभ्युदियाय राजन्

^{८.६८.४९}नभः पफालाथ ननाद चोर्वी; ववुश्च वाताः परुषातिवेलम्
दिशः सधूमाश्च भृशं प्रजज्वलु;र्महार्णवाश्चुक्षुभिरे च सस्वनाः

^{८.६८.५०}सकाननाः साद्रिचयाश्चकम्पुः; प्रविव्यथुर्भूतगणाश्च मारिष
बृहस्पती रोहिणीं संप्रपीड्य; बभूव चन्द्रार्कसमानवर्णः

^{८.६८.५१}हते कर्णे न दिशो विप्रजज्ञु;स्तमोवृता द्यौर्विचचाल भूमिः
पपात चोल्का ज्वलनप्रकाशा; निशाचराश्चाप्यभवन्प्रहृष्टाः

^{८.६८.५२}शशिप्रकाशाननमर्जुनो यदा; क्षुरेण कर्णस्य शिरो न्यपातयत्
अथान्तरिक्षे दिवि चेह चासकृ;द्बभूव हाहेति जनस्य निस्वनः

^{८.६८.५३}स देवगन्धर्वमनुष्यपूजितं; निहत्य कर्णं रिपुमाहवेऽर्जुनः
रराज पार्थः परमेण तेजसा; वृत्रं निहत्येव सहस्रलोचनः

^{८.६८.५४}ततो रथेनाम्बुदवृन्दनादिना; शरन्नभोमध्यगभास्करत्विषा
पताकिना भीमनिनादकेतुना; हिमेन्दुशङ्खस्फटिकावभासिना
सुवर्णमुक्तामणिवज्रविद्रुमै;रलंकृतेनाप्रतिमानरंहसा

^{८.६८.५५}नरोत्तमौ पाण्डवकेशिमर्दना;वुदाहितावग्निदिवाकरोपमौ
रणाजिरे वीतभयौ विरेजतुः; समानयानाविव विष्णुवासवौ

^{८.६८.५६}ततो धनुर्ज्यातलनेमिनिस्वनैः; प्रसह्य कृत्वा च रिपून्हतप्रभान्
संसाधयित्वैव कुरूञ्शरौघैः; कपिध्वजः पक्षिवरध्वजश्च
प्रसह्य शङ्खौ धमतुः सुघोषौ; मनांस्यरीणामवसादयन्तौ

^{८.६८.५७}सुवर्णजालावततौ महास्वनौ; हिमावदातौ परिगृह्य पाणिभिः
चुचुम्बतुः शङ्खवरौ नृणां वरौ; वराननाभ्यां युगपच्च दध्मतुः

^{८.६८.५८}पाञ्चजन्यस्य निर्घोषो देवदत्तस्य चोभयोः
पृथिवीमन्तरिक्षं च द्यामपश्चाप्यपूरयत्

^{८.६८.५९}तौ शङ्खशब्देन निनादयन्तौ; वनानि शैलान्सरितो दिशश्च
वित्रासयन्तौ तव पुत्रसेनां; युधिष्ठिरं नन्दयतः स्म वीरौ

^{८.६८.६०}ततः प्रयाताः कुरवो जवेन; श्रुत्वैव शङ्खस्वनमीर्यमाणम्
विहाय मद्राधिपतिं पतिं च; दुर्योधनं भारत भारतानाम्

^{८.६८.६१}महाहवे तं बहु शोभमानं; धनंजयं भूतगणाः समेताः
तदान्वमोदन्त जनार्दनं च; प्रभाकरावभ्युदितौ यथैव

^{८.६८.६२}समाचितौ कर्णशरैः परंतपा;वुभौ व्यभातां समरेऽच्युतार्जुनौ
तमो निहत्याभ्युदितौ यथामलौ; शशाङ्कसूर्याविव रश्मिमालिनौ

^{८.६८.६३}विहाय तान्बाणगणानथागतौ; सुहृद्वृतावप्रतिमानविक्रमौ
सुखं प्रविष्टौ शिबिरं स्वमीश्वरौ; सदस्यहूताविव वासवाच्युतौ

^{८.६८.६४}सदेवगन्धर्वमनुष्यचारणै;र्महर्षिभिर्यक्षमहोरगैरपि
जयाभिवृद्ध्या परयाभिपूजितौ; निहत्य कर्णं परमाहवे तदा