^९.३.१संजय उवाच

^९.३.२शृणु राजन्नवहितो यथा वृत्तो महान्क्षयः
कुरूणां पाण्डवानां च समासाद्य परस्परम्

^९.३.३निहते सूतपुत्रे तु पाण्डवेन महात्मना
विद्रुतेषु च सैन्येषु समानीतेषु चासकृत्

^९.३.४विमुखे तव पुत्रे तु शोकोपहतचेतसि
भृशोद्विग्नेषु सैन्येषु दृष्ट्वा पार्थस्य विक्रमम्

^९.३.५ध्यायमानेषु सैन्येषु दुःखं प्राप्तेषु भारत
बलानां मथ्यमानानां श्रुत्वा निनदमुत्तमम्

^९.३.६अभिज्ञानं नरेन्द्राणां विकृतं प्रेक्ष्य संयुगे
पतितान्रथनीडांश्च रथांश्चापि महात्मनाम्

^९.३.७रणे विनिहतान्नागान्दृष्ट्वा पत्तींश्च मारिष
आयोधनं चातिघोरं रुद्रस्याक्रीडसंनिभम्

^९.३.८अप्रख्यातिं गतानां तु राज्ञां शतसहस्रशः
कृपाविष्टः कृपो राजन्वयःशीलसमन्वितः

^९.३.९अब्रवीत्तत्र तेजस्वी सोऽभिसृत्य जनाधिपम्
दुर्योधनं मन्युवशाद्वचनं वचनक्षमः

^{९.३.१०}दुर्योधन निबोधेदं यत्त्वा वक्ष्यामि कौरव
श्रुत्वा कुरु महाराज यदि ते रोचतेऽनघ

^{९.३.११}न युद्धधर्माच्छ्रेयान्वै पन्था राजेन्द्र विद्यते
यं समाश्रित्य युध्यन्ते क्षत्रियाः क्षत्रियर्षभ

^{९.३.१२}पुत्रो भ्राता पिता चैव स्वस्रेयो मातुलस्तथा
संबन्धिबान्धवाश्चैव योध्या वै क्षत्रजीविना

^{९.३.१३}वधे चैव परो धर्मस्तथाधर्मः पलायने
ते स्म घोरां समापन्ना जीविकां जीवितार्थिनः

^{९.३.१४}तत्र त्वां प्रतिवक्ष्यामि किंचिदेव हितं वचः
हते भीष्मे च द्रोणे च कर्णे चैव महारथे

^{९.३.१५}जयद्रथे च निहते तव भ्रातृषु चानघ
लक्ष्मणे तव पुत्रे च किं शेषं पर्युपास्महे

^{९.३.१६}येषु भारं समासज्य राज्ये मतिमकुर्महि
ते संत्यज्य तनूर्याताः शूरा ब्रह्मविदां गतिम्

^{९.३.१७}वयं त्विह विनाभूता गुणवद्भिर्महारथैः
कृपणं वर्तयिष्याम पातयित्वा नृपान्बहून्

^{९.३.१८}सर्वैरपि च जीवद्भिर्बीभत्सुरपराजितः
कृष्णनेत्रो महाबाहुर्देवैरपि दुरासदः

^{९.३.१९}इन्द्रकार्मुकवज्राभमिन्द्रकेतुमिवोच्छ्रितम्
वानरं केतुमासाद्य संचचाल महाचमूः

^{९.३.२०}सिंहनादेन भीमस्य पाञ्चजन्यस्वनेन च
गाण्डीवस्य च निर्घोषात्संहृष्यन्ति मनांसि नः

^{९.३.२१}चरन्तीव महाविद्युन्मुष्णन्ती नयनप्रभाम्
अलातमिव चाविद्धं गाण्डीवं समदृश्यत

^{९.३.२२}जाम्बूनदविचित्रं च धूयमानं महद्धनुः
दृश्यते दिक्षु सर्वासु विद्युदभ्रघनेष्विव

^{९.३.२३}उह्यमानश्च कृष्णेन वायुनेव बलाहकः
तावकं तद्बलं राजन्नर्जुनोऽस्त्रविदां वरः
गहनं शिशिरे कक्षं ददाहाग्निरिवोत्थितः

^{९.३.२४}गाहमानमनीकानि महेन्द्रसदृशप्रभम्
धनंजयमपश्याम चतुर्दन्तमिव द्विपम्

^{९.३.२५}विक्षोभयन्तं सेनां ते त्रासयन्तं च पार्थिवान्
धनंजयमपश्याम नलिनीमिव कुञ्जरम्

^{९.३.२६}त्रासयन्तं तथा योधान्धनुर्घोषेण पाण्डवम्
भूय एनमपश्याम सिंहं मृगगणा इव

^{९.३.२७}सर्वलोकमहेष्वासौ वृषभौ सर्वधन्विनाम्
आमुक्तकवचौ कृष्णौ लोकमध्ये विरेजतुः

^{९.३.२८}अद्य सप्तदशाहानि वर्तमानस्य भारत
संग्रामस्यातिघोरस्य वध्यतां चाभितो युधि

^{९.३.२९}वायुनेव विधूतानि तवानीकानि सर्वशः
शरदम्भोदजालानि व्यशीर्यन्त समन्ततः

^{९.३.३०}तां नावमिव पर्यस्तां भ्रान्तवातां महार्णवे
तव सेनां महाराज सव्यसाची व्यकम्पयत्

^{९.३.३१}क्व नु ते सूतपुत्रोऽभूत्क्व नु द्रोणः सहानुगः
अहं क्व च क्व चात्मा ते हार्दिक्यश्च तथा क्व नु
दुःशासनश्च भ्राता ते भ्रातृभिः सहितः क्व नु

^{९.३.३२}बाणगोचरसंप्राप्तं प्रेक्ष्य चैव जयद्रथम्
संबन्धिनस्ते भ्रातॄंश्च सहायान्मातुलांस्तथा

^{९.३.३३}सर्वान्विक्रम्य मिषतो लोकांश्चाक्रम्य मूर्धनि
जयद्रथो हतो राजन्किं नु शेषमुपास्महे

^{९.३.३४}को वेह स पुमानस्ति यो विजेष्यति पाण्डवम्
तस्य चास्त्राणि दिव्यानि विविधानि महात्मनः
गाण्डीवस्य च निर्घोषो वीर्याणि हरते हि नः

^{९.३.३५}नष्टचन्द्रा यथा रात्रिः सेनेयं हतनायका
नागभग्नद्रुमा शुष्का नदीवाकुलतां गता

^{९.३.३६}ध्वजिन्यां हतनेत्रायां यथेष्टं श्वेतवाहनः
चरिष्यति महाबाहुः कक्षेऽग्निरिव संज्वलन्

^{९.३.३७}सात्यकेश्चैव यो वेगो भीमसेनस्य चोभयोः
दारयेत गिरीन्सर्वाञ्शोषयेत च सागरान्

^{९.३.३८}उवाच वाक्यं यद्भीमः सभामध्ये विशां पते
कृतं तत्सकलं तेन भूयश्चैव करिष्यति

^{९.३.३९}प्रमुखस्थे तदा कर्णे बलं पाण्डवरक्षितम्
दुरासदं तथा गुप्तं गूढं गाण्डीवधन्वना

^{९.३.४०}युष्माभिस्तानि चीर्णानि यान्यसाधूनि साधुषु
अकारणकृतान्येव तेषां वः फलमागतम्

^{९.३.४१}आत्मनोऽर्थे त्वया लोको यत्नतः सर्व आहृतः
स ते संशयितस्तात आत्मा च भरतर्षभ

^{९.३.४२}रक्ष दुर्योधनात्मानमात्मा सर्वस्य भाजनम्
भिन्ने हि भाजने तात दिशो गच्छति तद्गतम्

^{९.३.४३}हीयमानेन वै संधिः पर्येष्टव्यः समेन च
विग्रहो वर्धमानेन नीतिरेषा बृहस्पतेः

^{९.३.४४}ते वयं पाण्डुपुत्रेभ्यो हीनाः स्वबलशक्तितः
अत्र ते पाण्डवैः सार्धं संधिं मन्ये क्षमं प्रभो

^{९.३.४५}न जानीते हि यः श्रेयः श्रेयसश्चावमन्यते
स क्षिप्रं भ्रश्यते राज्यान्न च श्रेयोऽनुविन्दति

^{९.३.४६}प्रणिपत्य हि राजानं राज्यं यदि लभेमहि
श्रेयः स्यान्न तु मौढ्येन राजन्गन्तुं पराभवम्

^{९.३.४७}वैचित्रवीर्यवचनात्कृपाशीलो युधिष्ठिरः
विनियुञ्जीत राज्ये त्वां गोविन्दवचनेन च

^{९.३.४८}यद्ब्रूयाद्धि हृषीकेशो राजानमपराजितम्
अर्जुनं भीमसेनं च सर्वं कुर्युरसंशयम्

^{९.३.४९}नातिक्रमिष्यते कृष्णो वचनं कौरवस्य ह
धृतराष्ट्रस्य मन्येऽहं नापि कृष्णस्य पाण्डवः

^{९.३.५०}एतत्क्षममहं मन्ये तव पार्थैरविग्रहम्
न त्वा ब्रवीमि कार्पण्यान्न प्राणपरिरक्षणात्
पथ्यं राजन्ब्रवीमि त्वां तत्परासुः स्मरिष्यसि

^{९.३.५१}इति वृद्धो विलप्यैतत्कृपः शारद्वतो वचः
दीर्घमुष्णं च निःश्वस्य शुशोच च मुमोह च